-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Havacılığa gönül verdiğinizi çevrenizde bilen insanlar size günün birinde "ya bu uçaklarda nasıl uçuyor koca çelik vs" gibi laflar ederse en azından söyleyeceğiniz bilimsel iki kelamınız olsun istedim, konuya "kaldırma (lift) nedir" den başladım.
UÇAK NASIL UÇAR KALDIRMA KUVVETI NEDIR?
Uçaklar ve helikopterlerin havada tutunmasını sağlayan kuvvete kaldırma kuvveti ingilizce tabiri ile lift denir.Uçaklarda bu kuvvet kanatlar vasıtası ile sağlanırken helikopterlerde ise dönen kanatlar yardımıyla bu kaldırma kuvveti oluşturulur,bu yüzdendir ki helikopterlere sıkça " dönen kanat ya da ingilizce tabiriyle rotary wings" dendiğini duyarsınız havacılık camiasında.Bu kaldırma kuvvetinin oluşması için ise basit bir prensip vardır "bernoulli prensibi" yani kısaca özetleyecek olursak BİR AKIŞKANIN (gaz veya sıvı) HIZI ARTTIKÇA BASINCI DÜŞER,uçak kanat profilininde altında ve üstünde oluşan basınç farkından dolayı bir kaldırma kuvveti oluşur ki bu da uçakların uçmasını sağlar.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
STALL NEDİR ?
Yine havacılık camiasında çok duyduğumuz bir tabir "STALL" ya da türkçe ismiyle ki fransızca kökünden gelir " perdövites" kabaca uçağın takatsiz kalma durumu gibi geliyor olsada, teknik olarak tam da öyle bir durum değil,şimdi açıklayacağım.
Sanal havacılıktan çıkıp gerçek havacılığa adım attığım ilk günlerde,eğitimlerimizde neredeyse ilk öğrendiğimiz şeylerden birisiydi "stall" ve "spin" tespit ve kurtulma teknikleri.Genel inanışın aksine stall durumu uçağın tam olarak takatsiz kalması manasına gelmemekte olup,kitabi olarak tarifi " kritik hücum açısının geçilmesi" olarak tanınlanmıştır.Hücum açısı nedir ya savaş uçağı mı ne anlatıyorsun sen dediğinizi duyar gibiyim,öncelikle sakin olun tek tek anlatacağım.
En basit haliyle hücum açısını tarif edecek olursam kanat hattının, bağıl rüzgar ile yaptığı açıya verilen isimdir,daha basit hali ile örnekleyecek olursak,çocukken hepimiz hareketli bir araçtan elimizi çıkarıp aşağı yukarı hareket ettirmişizdir,işte o rüzgar ile elimizin yaptığı açıya " hücum açısı" ingilizce tabiri ile "Angle of Attack AoA" ismi verilmiştir.Belirli bir noktaya kadar tüm uçaklarda bu açı ile beraber kaldırma kuvvetide doğru orantılı olarak artmakta olup,kanat ve bir çok değişkene bağlı olarak,belirli bir dereceden sonra ciddi oranda düşüş eğilimine girmektedir,işte bu olaya STALL denmektedir. Unutmayın Stall,hız-yükseklik-motor gücü ve aklınıza gelebilecek nice daha değişkenden bağımsız bir olaydır,her süratte stall olabilirsiniz!! stall çeşitlerine girmeyeceğim.
Yani bir havacılık gösterisine gittiniz ya da havacıların içerisindesiniz,size birisi "stall nedir" dediğinde kitabi olarak " kritik hücum açısının geçilmesidir" diye söylerseniz sanıyorum oldukça havalı ve aynı zamanda doğru bilgi olacaktır.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Biraz airline tarafına kayalım.
Hassas ve Hassas olmayan yaklaşma çeşitleri nedir ? (Precision - Non-Precision Approach)
Precision isminden de anlaşılacağı üzere Hassas olan yaklaşmadır,hassas olmayan yaklaşmadan farkı,daha düşük minimalara sahip olmasıdır.Genel olarak tecrübe edilen kafa karışıklığını gidermek için size altın bir bilgi, chartların yaklaşma kısmına bakmanızdır,eğer DA(H) içeriyor ise o bir Precision Approach'dur,eğer MDA(H) var ise o bir hassas olmayan yaklaşma çeşididir.
Hassas Yaklaşmaya örnek ; ILS, MLS, PAR and WAAS GPS RNAV
Hassas yaklaşma için final segment,belirlenen irtifada glideslope'a intercept olmakla başlar bilginiz olsun.
Hassas olmayan yaklaşmaya örnek ; NDB, VOR, LOC
Hassa olmayan yaklaşma için final segment, Final Approach Fix (FAF) ya da Final course ile intercept olunduğunda başlar.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Şu sanal havacılığa ilk başladığımız zamanlarda hiç oralı olmadığımız "payload" "fuel" gibi uçağa etki eden bazı ağırlık faktörlerinin çokta umrumuzda olmasada ne kadar önemli olduğu ve nelere sebebiyet verdiğini genel örneklerle anlatmak isterim.
Ağırlık ya da ingilizce tabiriyle weight, başlıca 2 olumsuz uçuş etkisi yaratmaktadır ki zaten ağırlık varlık sebebi itirabiyle uçağın performansına direk olumsuz bir etmendir,ayrıca aşağıdaki etkileri vardır ;
-Yüksek kalkış sürati
-Uzun kalkış mesafesi
-Azalan tırmanma açısı
-Azalan uçuş tavanı (neden step climb yaparız sorusuna cevap)
-Düşük seyir sürati
-Düşük menzil
-Manevra kabiliyeti azalır
-Yüksek Stall sürati
-Yüksek yaklaşma ve iniş sürati
-Uzun iniş ve fren mesafesi
İkinci olumsuz etkisi olarak ise dengesiz yüklenmiş yüklerin ne kadar korkunç sonuçlar ve uçuşa olumsuz etkiler yarattığını aşağıdaki videoda görebilirsiniz.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
V Süratleri nelerdir ne işe yarar?
Malum sistemi kurduk,yazılımlar tamam hemen bilgisayar başına oturuldu PMDG kuruldu,verdik gazı unicom atc falan boşver hadi uçuyoruz takeoff roll'a başladık o da ne,V1 diye bir anons ardından Rotate diye bir ses ne ola ki bu?
kendi yaşadıklarımı yazdım kimse üstüne alınmasın
tabi bu işin şakası,nedir bu V süratleri arkadaşlar gelin bir bakalım.V süratleri (V-speeds), havacılıkta hava taşıtlarının emniyetli operasyonu için kullanılan çeşitli işari sürat limitleridir. Bazı hava araçlarında bu süratlerden bir kısmı sürat saatlerinde renk kodları ile işaretlenir.Aşağı yukarı 25-30 civarında V sürati olsada ben size bunların hepsini anlatıp sizi aşırı yükleme yapmayacağım,en bilindik bazılarını açıklamak gerekirse,
V1 = kalkış karar süratidir,olası bir motor arızası ya da olumsuz bir durumda,uçuşu yapan pilotun yanında,yardımcı olan diğer pilotun bu sürati kontrol edip "V1" diye anons etmesinden sonra geçecek 1-2 saniye gibi kısa bir sürede oluşmuş her türlü olumsuzluğa rağmen bir karar vermeniz gerekmektedir, ya abort edeceksiniz ya da rotate ve V2 ile beraber herşeye rağmen pist dışına savrulmadan kalkacaksınız V1 bu işe yarar ve her uçuştan önce performans değerlerine göre belirlenir.
Rotate = Pilotun rotation'ı başlatacağı sürattir,V1 süratinden düşük olamaz.
V2 = Kalkış güven süratidir,yukarıda bahsettiğimiz gibi olası arıza ve acil durumlarda dahi uçağın kontrol altında (directional control) "screen height" dediğimiz güvenli yüksekliğe ulaşacağı sürattir. Stall sürati x 1.2 ' den az olamaz.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
MAYDAY mi yoksa PAN-PAN mi ?
Her zaman duyarız bu terimleri ama arada bir fark var, MAYDAY çağrısını yapabilmemiz için ; Hava aracının ya da içerisindekilerin "hayati bir tehlike" ile karşı karşı olmaları gerekmekte olup , PAN-PAN çağrısı yapabilmek için ise hava aracı ya da içerisindekilerin "öncelik gereken" bir durumda olmaları yeterlidir.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Sizlere bir soru, 737 ya da A320 gibi bir uçakta tek motor kaybını hangi anonsla bildirirsiniz?
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Zaman buldukça böyle genel konuları yazmaya çalışıyorum elimden geldiğince,yazdıklarım günün birinde genç arkadaşlarımızın işine yararsa ne mutlu.
