lnav descent

[THY3663]

selamlar kaptanlarım
1)gecenlerde yaptıgım bi ucusta alcalmayı vnavı kapatıp sadece lnav ıle yapmaya calıstım.main panelde aktıf elemanlar cmda,lnav,v/s,speed.main panelden hızımı azalttıkca ucak burun kaldırıyor ve hız kesıyordu.ancak hıza dustugunde yenıden ıstedıgım hızda alcalmıyordu.yanı atıyorum v/s ye 3500 gıbı absurt bi deger gırsem bıle ucak 1000 ıle alcalıyordu.bu neden olabılır acaba lnav ıle bırlıkte hangı elemanları kullanabılırım mesela hdg kullanolabılırmı?tesekkurler

mustafa börekci
Flythy3663
manisa

[THY066]

LNAV : the heading and track is being controlled by the navigation data entered into the FMC before or during the flight.

VNAV : the FMC is controlling the vertical profile of the aircraft in forward flight.

ve daha fazlası için

viewtopic.php?f=4&t=6785

[delimawi]

Bende bildiklerimi anlatim tekrar olsun.

- Öncelikle bence topiğin yeri yanlış, training yada boeing'de açsaydınız keşke ...

- İkincisi mutlaka öncesinde araştırma yapmak, para verip (!) aldığınız add-on'un manuellerini okumak ...
Buna özellikle değiniyorum, PMDG nin manuelleri, add-on'u geçin başlı başına bir kaynak, bastırdım kitaplığımda duruyor, hatta geceleri uykum kaçınca açıp açıp okuyorum. Sorduğunuz soruların hepsinin cevapları da orada var.

- Gelelim MCP'ye. Kemal Hoca'nın dediği gibi iki mod var, LNAV ve VNAV. Özetle, LNAV uçağın gideceği yolu-rotayı, VNAV ise yatay profili (hız ve yükseklik) kontrol ediyor. Her ikiside FMC üzerinden parametrelerini alarak çalışıyor. Tek bir istisna var, VNAV modunda iken MCP den girilmiş bir Altitude değeri varsa, bu değer önceliklidir. Örneğin FMC uçağı FL230'e indirmek istiyor, ama MCP de ALT 30000 seçili, o zaman uçak FL300 altına inmez ve uyarı verir.

Biraz daha detaya inersek, hızlıca Boeing NG MCP yi özetleyelim;

A. Uçağın uçacağı yolu-rotayı belirlemenin 3 yolu var.

1. HEADING Set Ederek

Bunun için MCP'de HDG değerini set ediyoruz, HDG butonu ile heading modunu aktif ediyoruz, buton üzerindeki sarı ışığın yanması ile konfirme ediyoruz. Autopilot A yada B seçili. Hemen Altındaki A/P Disengage kapalı. Bu durumda A/P uçağın başını HDG ye girdiğimiz değerde tutmaya çalışıyor.

Burda iki önemli nokta var;

Birincisi, uçuş başı ile uçağın izlediği rota aynı olmayabilir, yan rüzgarlardan olayı. Rüzgarsız bir havada heading ile course aynı olacaktır.

İkincisi ise, A/P HDG'den verilen değerlere dönerken kullanılan max. yatmak açısı (bank angle), heading knob'un hemen dışındaki çember ile set edilir. Normalde 25 derece olan bu değeri, 30 dereceye kadar arttırabilirsiniz.

Not: Bu arada havada yapılan tüm dönüşler koordine yapılmalı (coordinated turn) ve 360 derecelik bir dönüş 2 dakikada tamamlanacak şekilde olmalı. Kaba hesapla dönüşlerimizde saniyede 3 derece kuralını uygulayabiliriz.

2. COURSE ile VOR inbound/outbound tracking, ILS son yaklaşmada kullanılan LOCalizer tracking

Herhangi bir VOR'a inbound/outbound yaklaşma ve uzaklaşma için bu modu kullanırız. Ayrıca ILS yaklaşmada localizer tracking gene bu mod ile çalışır. Basit tabirle şöyle düşünebiliriz. VOR'dan çıkan radialler (ışınlar) var 360 tane. Herbiri VOR'dan çıktıkları yöne doğru isimlendirilmiş. Bunlardan herhangi biri üzerinde uçmak istiyoruz. Amaç bir VOR dan belli bir course ile uzaklaşmak, yada VOR'a belli bir course ile yaklaşmak olabilir. (İkinci örnek aslıda ILS localizer yaklaşma ile aynı.)

Önce, COURSE bölümüden (MCP'de solda) hangi radial üerine oturmak istediğimizi seçiyoruz. Daha sonra NAV1'e ilgili VOR frekansını bağlıyoruz. AUDIO panelden, NAV1 sesini açıp morse kodunu konfirme ediyoruz. Ayrıca bu COURSE'a oturmak için, uçağımızın o radial'i kesecek bir rotada olduğunu konfirme etmemiz gerekiyor. Yani, örneğin aynı başı muhafaza edince, oturmak istediğimiz radial'e yaklaşıyor olmamız lazım. Ve, tercihen oturmak istediğmiz radial ile o anki rotamız arasındaki açı ortalama 30 derece olmalı. Son olarak VOR/LOC tuşuna basıyoruz ve modu aktif ediyoruz.

Not: Örneğin HDG modunda uçarken, bir VOR radialine oturmak üzere ayarlarımızı yaptık. COURSE set ettik, NAV frekansını bağladık ve morse kodunu dinleyerek konfirme ettik, VOR/LOC tuşuna bastık. Heading değerimiz ile oturacağımız radial arasında da 30 derecemiz var. Uçak ilgili radial'i capture edene kadar, hem HDG hem VOR/LOC yanık kalır. Bu normaldir, uçak o an hala HDG modunda uçuyordur. Ta ki ilgili radialin VOR sinyali alınır, A/P HDG ışığını söndürür ve uçağı yatırarak VOR/LOC moduna geçer.

Not: Eğer 30 dereceden büyük yaklaşma seçerseniz, büyük olasılıkla A/P ilgili radial'e oturmaya çalışırken overshoot olur ve bir sağa bir sola salınım yapar.

Not: Radial'ler, baktıkları yöne göre isimlendirilir. Örneğin, YAA100 radiali, YAA VOR'ından çıkan ve 100 derece doğrultusundaki pathdir. YAA'ya indound bu radial'de yaklaşıyorsanız, rüzgarsız havada headinginiz 280 olur.

3. LNAV ile, FMC kontrolünde uçuş

Bu modda ise uçak FMC den girilmiş waypoints bilgisini kullanarak uçağı kontrol eder. VOR/LOC da olduğu gibi, eğer bu moda havada iken geçmeye karar verirseniz, uçuş başınızın FMC de girilmiş olan rotayı kesiyor olması lazım, aksi durumda uyarı alırsınız.

Kısaca rota kontrolünü özetledikten sonra, sorunun cevabını barındran yatay profil ve hız kontrollerine gelelim.

B. Uçağın uçacağı yatay profili ve hızını belirleme

Motorların taakatini belirleyen modlar:
N1, SPEED, LVL CHG
(Not: Bu modların tümü için A/T engage olmak zorunda.)

N1: Bu tuş ile motorların o anki rejimdeki max. N1 değerlerinde çalışması sağlanır. Herhangi bir şekilde IAS kontrolu yapılmaz. Her bir moddaki N1 değerleri FMC den girilebilir/görülebilir. Örneğin, GA, CLIMB, CRUISE, DESCENT ... vb. Her birinindeki N1 % si farklıdır. Bu tuşa bastığımız anda motorlar maks. N1 değerinde çalışır.

Bu modu nerede kullanabiliriz? Örneğin kalkış sonrasında, bir an önce irtifa kazanmak istediğimiz için motorları CLIMB N1 değerinde çalıştırarak, bir an önce seyir irtifasına çıkmak için kullanabiliriz.

SPEED: Bu mod aktif ise, uçağın IAS değerine göre taakat regüle edilir. Örneğin 300kts seçilmiş ise, uçağın IAS değeri 300 altında olduğu sürece N1 değerinde çalıştırılır, 300'e yaklaşınca taakat kesilir ve hız muhafaza edilir. Ancak, uçağın o anki IAS değerinden düşük bir SPEED değeri seçilirse, taakat IDLE'e kadar çekilir, ancak uçak yavşlamıyorsa yada seçilen hıza inilemiyorsa, A/P daha fazlasını yapmaz. Yatay varyoyu düşürmek yada speed breake açmak gibi sürtünme arttırıcı önlemler uygulamak pilot sorumluluğundadır.

LVL CHG: Bu mod, irtifa değişimlerinde kullanılır. Örneğin FL240 uçarken FL260 çıkmak istiyorsanız, ALT değerine 26000 girip bu tuşa basarsınız. Bu durumda uçak taakati N1 seviyesine yükseltir. IAS değerini koruyarak maks. varyo ile tırmanır ve FL260 erişilince SPD moduna geri döner. Benzer şekilde yüksek seviyeden alçak seviyeye inerken de, taakati IDLE seviyelerine kadar çekerek bir an önce istenilen seviyeye inmek için hızı muhafaza ederek alçalma yapar.

NOT: Bu arada speed set edilen pencerenin hemen altında bulunan C/O tuşu ile, girilen IAS değerini kts ile mach number arasında değiştirebilisiniz.

Uçağın Yüksekliğini ve Varyosunu Belirleyen Modlar

VS: Bu modda uçağın ALT penceresine girilmiş değere tırmanmasını veya alçalmasını ve bunu belirli bir varyo ile yapmasını sağlıyoruz. Ancak bu mod çoğu zaman tehlikeli olabilir ve dikkat edilmesi gerekir. Örneğin FL300 tırmanacağız, ALT değerine 30000 giriyoruz, ve VS değerini seçip VS tuşu ile modu aktif hale getiriyoruz. Şimdi dikkat edilmesi gereken konu, motorların taakatini ayarlayan kısım yukarıda saydığımız modlar, yani VS hiçbir şekilde motorlara kumanda etmiyor. Sadece varyoyu set ettiğimiz değerde tutmak için başı eziyor yada kaldırıyor. Eğer FL300'e tırmanmak için 4000fpm seçmiş isek örneğin, uçak yükseldikçe bu varyoyu tutamayacak, hız düşecek, N1 bile seçili olsa, bir süre sonra varyo azalınca, VS daha fazla burnu kaldıracak ve stick shaker gelecek, stall olacağız.

Ayrıca benzer şekilde, alçalışta bir irtifa seçip, bu moda geçince, seçilen varyoyu sağlamak için uçak burun ezecek, büyük ihtimalle istenilen varyo sağlanacak ama bu sefer hız yükselecek. İşte gene bu durumda çeşitli drag'ler yaratmak ve sürtünmeyi arttırmak pilot sorumluluğunda.

Soruya geri gelirsek;

gecenlerde yaptıgım bi ucusta alcalmayı vnavı kapatıp sadece lnav ıle yapmaya calıstım.main panelde aktıf elemanlar cmda,lnav,v/s,speed.main panelden hızımı azalttıkca ucak burun kaldırıyor ve hız kesıyordu.

Bir düzeltme, aslında speed azaltınca uçak burun kaldırıp hızı düşürmüyor, sadece hız düşürüyor, ancak irtifa için hangi mod seçili ise o irtifayı tutmak için burnu kaldırıyor. Speed modu uçağın hücum açısına doğrudan etki etmez, sadece motor taakatini değiştirir.

ancak hıza dustugunde yenıden ıstedıgım hızda alcalmıyordu.yanı atıyorum v/s ye 3500 gıbı absurt bi deger gırsem bıle ucak 1000 ıle alcalıyordu.bu neden olabılır

Düz uçuştayen, olduğunuz irtifadan daha düşük bir irtifa seçip bunu ALT penceresine girdikten sonra, V/S olarak (-) bir değer seçtiğinizden eminseniz, seçitiğiniz negatif V/S değerinde alçalması lazm. Yalnız dikkat, ALT değeri o an bulundğunuz irtifadan düşük olmalı ve V/S negatif olmalı yada tırmanış için tam tersi. Ayrıca seçilen ALT değerine ulaşınca otomatik olarak ALT HOLD moduna geçer ve ALT penceresindeki irtifayı tutmaya başlar. Öncesinde de zaten bir düdük sesi ile seçilen irtifaya yaklaştığınız uyarılır. Gene tekrar hatırlatmak lazım, VS modu da motor taakatine doğrudan etki yapmaz, yani alçalırken V/S değeri çok büyük ise uçak hızlanır da hızlanır, tutmazsınız...

acaba lnav ıle bırlıkte hangı elemanları kullanabılırım mesela hdg kullanolabılırmı?tesekkurler

LNAV ile HDG kullanılır, ama yukarda özetlediğim gibi sadece LNAV rotasına oturmak için. Zaten LNAV ile heading aynı kategoride. Yani ikiside yol-rota belirleyici mod. Dolayısı ile rotaya oturduktan sonra ikisini birden kullanamazsınız.

Yön-yol-rota için: LNAV, VOR/LOC yada HDG den birini seçmelisiniz.
Hız-düşey profil için: VNAV, (N1 yada SPEED) + V/S + ALT, SPEED + LVL CHG + ALT kombinasyonlarından birini seçmelisiniz.

Keyifli uçuşlar,

[Apollo]

İlker hocam elin sağlık çok güzel anlatmışsın...

[THY3663]

cok tesekkurler ılker hocam emek verıp bızı bılgılendırdıgınız ıcın.yazdıklarınızı tekrar tekrar okuyacagım cok acııklayıcı olmus.yaptıgım bırcok yanlısı gosterdınız bana bu yazıyla.

mustafa börekci
FlyTHY3663
manisa

[THY3564]

İlker hocam ellerine sağlık süper anlatım....

[kaanuzunsoy]

İlker hocam zaman ayırarak bizleri bu değerli bilgiler ile zenginleştirdiğin için çok teşşekkür ederiz.

Eline, koluna sağlık.

[THY4749]

İlker hocam aydınlatıcı bilgilerinizi paylaştığınız için teşekkürler, anlaşılması en kolay şekliyle aktarılmış.